Annesini az emen, zor uyanan bebeğe dikkat!

Yenidoğan sarılığı olarak adlandırılanhastalık, birçok anneyi ve babayı korkutuyor. Daha yeni doğmuş bir bebeğinsarılık olmasıyla endişelenen anne ve babaları bilgilendiren Aile HastanesiBahçelievler Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mithat Kuşkaya, “Genelliklefizyolojik sarılık olarak adlandırılan ve sık görülen yenidoğan sarılığı,doğumdan 2-3 gün sonra başlıyor. Patolojik sarılık olan daha nadir görülençeşidi ise doğumdan hemen sonra ortaya çıkıyor. Zamanında doğan bebeklerinyüzde 60’ı, erken doğan bebeklerin yüzde 80’i sarılık oluyorlar” diyor.

Sarılık olan bebekte meydana gelendeğişiklikler hakkında anne ve babaları uyaran Dr. Mithat Kuşkaya, bunlarışöyle sıralıyor: “Öncelikle “biluribin” denilen sarılık pigmentinin deridebirikmesi sonucu sarı bir cilt görünümü mevcut oluyor. Sarılık değerlerininyükselmesine bağlı olarak; bebeğin meme emmesinde azalma, uykudan zor uyanma,ateş, tiz sesle ağlama, kasılma, hızlı nefes alma gibi bulgulara kadar değişengeniş bir belirti yelpazesi bulunuyor.”

Bebeklerde yenidoğan sarılığı olup olmadığınınasıl anladıklarını anlatan Dr. Mithat Kuşkaya, yenidoğan bebeğin sarılık olduğununöncelikle gün ışığında bakılan göz aklarından ve cildinden anlaşılacağınıvurguluyor. Çünkü bebeğin normalde beyaz olan göz akları, sarılık değerleriyükseldikçe sarı renk almaya başlıyor. Sarılık başlangıcında önce bebeğinyüzünde ve gövdesinin üst kısmında sarı renk ortaya çıktığına değinen Dr.Mithat Kuşkaya, “Sarılık değerleri yükselmeye başladığında kollar ve bacaklardada görülmeye başlıyor. Genellikle fizyolojik sarılık olarak adlandırılan ve sıkgörülen yenidoğan sarılığı, doğumdan 2-3 gün sonra ortaya çıkarken, patolojiksarılık olarak adlandırılan türü, daha nadir görülüyor ve doğumdan hemen sonrabaşlıyor” diyor.  

Yenidoğan sarılığı hakkında merak edilensoruları yanıtlayan Dr. Mithat Kuşkaya, şu bilgileri paylaşıyor:

Yenidoğan sarılığı ve patolojik sarılıkarasındaki fark nedir?

Genelde aile ve hekim uyumu içinde takipedildiğinde bebekler için tehlikeli değildir. Bebekler için tehlikeli olansarılıklar ilk günden itibaren hızla yükselen ve patolojik sarılık olarakadlandırdığımız sarılık tipleridir.Bu tip sarılıklarda en önemli sorun beyninbelirli bölgelerine bilirubin pigmentinin yerleşmesi sonucu gelişen ağırnörolojik hasarlanmadır.

Sarılık tiplerinin ortaya çıkma nedenlerinelerdir?

Fizyolojik sarılık: Budiğer sarılık türüne göre daha sık görülüyor. Genelde sarılık değerleri; bellideğerlerin üzerine çıkmıyor. Oluşma nedenleri arasında şunları sıralayabiliriz:

·Yenidoğanbebeklerde alyuvar ömrünün erişkine göre daha kısa olması.

·Bilirubinmaddesini karaciğerden bağlayarak uzaklaştıran enzimin aktivasyonunun yeterliolmaması.

·Bağırsakbakteri sayısının azlığı.

·Bağırsakhareketlerinin ve dışkılamanın yetersiz olması.

Patolojik sarılık: Dahanadir görülüyor. Tedavi edilmezse, yenidoğan bebek için ciddi sorunlaroluşturuyor. Başlıca belirtileri arasında şunları sıralamak mümkün:

·İlkgün başlaması.

·Derininkirli yeşil renk olması.

·İdrarınçay rengi olması.

·Dışkırenginin camcı macunu renginde olması.

·Kandaalyuvarların aşırı parçalanması sonucu oluşan derin kansızlık bulguları.

·Kusma.

·Annesiemzirmeye çalışsa da annenin memesini emmeme.

·Kilokaybı.

·Hızlınefes alma veya nefes durması.    

Sarılık kendiliğinden geçer mi?

Fizyolojik sarılık denilen tip, büyük orandatedavi edilmeden zaman içinde sarılık değerleri azalarak kendiliğinden geçiyor.Ancak bebeğin yaşına, kilosuna bağlı olarak daha önceden  belirlenmiş değerlerin üzerinde seyredensarılık değerlerinin mutlaka tedavi edilmesi gerekiyor.

İlaç kullanmak doğru mu?

Çoğunlukla gerekmez. Belli durumlarda ilaçkullanmak gerekebilir. Fototerapi (Işık tedavisi) ile düzelmeyen ve kanuyuşmazlığı olan bebeklerde; immunglobülin denilen serumlar kullanılır. Nadirenuzamış sarılık olgularında fenobarbital denilen ilaçlar da kullanılabilir.  

Yenidoğan sarılığının tedavisi nasıl yapılır?Ne kadar sürer?

Öncelikle fototerapi denilen ışık tedavisiyapılır. Işık tedavisi ile deri ve derialtı dokulara yerleşmiş olan bilirubinpigmentleri vücuttan uzaklaştırılır. Işık tedavisi sarılık değerine göre yoğunveya standart olarak yapılır. Genellikle 24 saatlik tedavi yeterli olur.Sarılık değerleri yaş ve ağırlığının durumuna göre risk teşkil etmeyendüzeylere inince ışık tedavisi sonlandırılır. Işık tedavisinden sonra yinesarılık kontrollerine devam edilir. İzlemlerde yaş ve ağırlığına göre yükselmegösterirse ışık tedavisi tekrarlanır. Kan uyuşmazlığı olan vakalarda ışıktedavisine ilave olarak ilaç tedavisi yapılabilir. Işık tedavisi ile düzelmeyenve ilaç tedavisine cevap vermeyen sarılıklı bebeklerde kan değişimi yapılarakbilirubin değerleri düşürülür. 

 Annenin gebelik yaşı, ırk, beslenme tarzıyenidoğan sarılığının görülmesini etkiler mi?

Evet etkiler. Annenin gebelik yaşı ne kadarküçükse sarılık görülme oranı artar. Siyah ırk, Doğu Asyalı olmak, erkekcinsiyet (bebeğin erkek olması kastediliyor) sarılık görülmesi için risk faktörleridir. Kardeşindesarılık öyküsü olan bebeklerde de sarılık daha fazla görülür.  

 Anne sütüyle beslenen bebeklerdesarılığın daha yüksek oranda görüldüğü yönünde bazı bilgiler var. Bunlar doğrumudur, neden?

Anne sütüyle beslenen bebeklerde erkenbaşlangıçlı ve geç başlangıçlı olmak üzere anne sütü sarılığı görülebilir.Erken başlangıçlı olan tip, mama ile beslenen bebeklere göre 3-6 kat fazla orandagörülmektedir. Ancak bu bilirubin değerleri nadiren 15 mg/dl geçer vefototerapi ile düzelirler. Anne sütünün geç gelmesi, dışkılamanın gecikmesigibi nedenlerle oluşur. Sık emzirme ve anneye emzirme eğitiminin verilmesi ilegeçer. Geç başlangıçlı olan tip 10-15. günlerde oluşan; nedeni kesin olarakbilinmemekle beraber anne sütünde bazı maddelere bağlı olarak oluştuğudüşünülen çeşididir. 3-12 hafta sürebilir. Çoğunlukla tedavi gerektirmez.Gerekirse ışık tedavisi yapılır. Anne sütüne devam edilir. Tanı ve tedaviamaçlı anne sütü kesinlikle kesilmez.

Anne ve bebek arasında kan uyuşmazlığıolduğunda da sarılık görülüyor mu?

Evet. İki tip uyuşmazlık vardır:

AB0 uyuşmazlığı: İlki anneninkan grubu Sıfır (0), bebeğin A veya B olduğu durumlarda gelişen AB0 uygunsuzluğuolarak tanımlanan tiptir. Daha sık görülmesine rağmen daha hafif seyirlidir.

RH uyuşmazlığı: Annekan grubu Rh (-), bebek Rh (+) olduğu durumlarda gelişen ve Rh uygunsuzluğuolarak tanımlanan sarılık çeşididir. Hafif formdan ağır forma kadar değişen klinikbulgularla seyreder.